St. Gallen w Szwajcarii to miasto z bogatą historią i uroczą starówką. Byliśmy tam w 2018 roku, jadąc z Austrii do Zurychu. Spędziliśmy kilka godzin na spacerze wąskimi uliczkami.
Spis treści
Nasza podróż
W St. Gallen byliśmy 11 września 2018 roku. Zatrzymaliśmy się tam w drodze z Umhausen w Austrii do Zurychu. Przyjechaliśmy samochodem i zaparkowaliśmy blisko centrum. Spacer po starówce zajął nam kilka godzin – skupiliśmy się na opactwie i katedrze. Planowaliśmy dłuższy pobyt, ale czas nas gonił.
Sztuka
Stadtlounge Car – Ikoniczny Element Sztuki Ulicznej w St. Gallen
Zakryty czerwonym granulatem samochód, który widzisz na zdjęciu, to jeden z najbardziej rozpoznawalnych elementów Stadtlounge w St. Gallen , znany jako „Stadtlounge Car”. To nie jest zwykły pojazd – to celowo zintegrowana instalacja artystyczna, która istnieje od powstania projektu „Stadtlounge” w 2005 roku.
Pochodzenie i Koncept
„Stadtlounge Car to Porsche 911”, to pokryte tą samą czerwoną, elastyczną warstwą granulatu gumowego co reszta placu. Pomysł wyszedł od artystki Pipilotti Rist i architekta Carlos Martinez, którzy chcieli pokazać, jak sztuka może „przejąć” nawet ruch uliczny i uczynić go częścią narracji miejskiej. Samochód został umieszczony na placu podczas inauguracji w 2005 roku, finansowanej przez lokalny bank Raiffeisen, jako symbol integracji codziennego życia z kreatywnością. Czerwona powłoka sprawia, że auto wygląda jak wtopione w przestrzeń, zachęcając przechodniów do zastanowienia się nad relacją między naturą, technologią a sztuką.
Historia
St. Gallen Szwajcaria zaczęło się od eremitu św. Gallusa w VII wieku. Mnich irlandzki założył tu osadę około 612 roku. W VIII wieku powstało opactwo benedyktyńskie, które stało się ważnym ośrodkiem kulturalnym. W średniowieczu miasto rozwijało się wokół opactwa, a w XIX wieku stało się centrum hafciarstwa. Opactwo wpisano na listę UNESCO w 1983 roku. Dziś St. Gallen to stolica kantonu, z populacją około 80 tysięcy mieszkańców. Miasto łączy tradycję z nowoczesnością, bez wielkich zmian urbanistycznych.
Gallusbrunnen (Fontanna św. Gallusa): Centralny element placu – kamienna fontanna z wysoką kolumną, na której stoi posąg św. Gallusa (irlandzkiego mnicha w habicie, z księgą i krzyżem). Posąg z 1896 r. upamiętnia założyciela miasta. Wokół fontanny widać brukowaną nawierzchnię placu, ławki, drzewa i ludzi odpoczywających.
Przysmaki
W St. Gallen popularny jest St. Galler Alpkäse – półtwardy ser z surowego mleka krowiego, produkowany w alpejskich serowarniach. Waży 4-7 kg i ma intensywny smak. Blisko jest Appenzeller, ostry ser z regionu Appenzell, dostępny na lokalnych targach. Kupiliśmy kawałek Appenzellera podczas wizyty – świeży i aromatyczny. Ceny wahają się od 20-30 CHF/kg (weryfikacja 2025).
Lokalne dania to fondue i raclette z regionalnymi serami. W St. Gallen spróbuj Chäsknöpfli – makaron z serem i cebulą. Wędliny jak Lufttrockeneschinken suszone na powietrzu pochodzą z okolicznych farm. W okolicy serwują też ribelmais – kukurydzę mieloną na mąkę, używaną do zup. My jedliśmy prosty posiłek w kawiarni na starówce – fondue z chlebem za około 25 CHF (2018).
Co warto zobaczyć
W St. Gallen skup się na opactwie i starówce. Opactwo św. Gallusa to kompleks z katedrą i biblioteką – na liście dziedzictwa światowego UNESCO. Biblioteka ma barokowe wnętrza i tysiące manuskryptów. Spacer po starówce pokazuje kolorowe domy z XVII wieku. Textilmuseum prezentuje hafciarstwo, dawną specjalność miasta. My spędziliśmy czas głównie na starówce i w opactwie. Inne miejsca to Czerwony Plac i Kybunpark – stadion z widokiem.
Opactwo św. Gallusa (Abtei St. Gallen)
Opactwo św. Gallusa, znane również jako Stiftsbezirk St. Gallen, to jeden z najważniejszych zabytków sakralnych i kulturalnych w Szwajcarii, położony w sercu Starego Miasta (Altstadt) w Sankt Gallen. Jest to dawny klasztor benedyktyński, który od 1983 roku figuruje na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO dzięki swojej wyjątkowej architekturze i bezcennemu skarbowi – słynnej Bibliotece Opactwa (Stiftsbibliothek). Kompleks znajduje się wokół Gallusplatz, gdzie znajdują się m.in. katedra, budynki klasztorne i historyczne domy, takie jak Haus zum Grünen Hof.
Katedra św. Gallusa i Otylii (St. Gallen Cathedral / Stiftskirche):
Katedra św. Gallusa i Otmara (Stiftskirche St. Gallus und Otmar), St. Gallen
Lokalizacja i status
Katedra stanowi główny kościół katolickiej diecezji St. Gallen od 1847 r. i wchodzi w skład zespołu dawnego opactwa benedyktyńskiego. Obecna świątynia wzniesiona została w latach 1755–1767 w stylu późnobarokowym na terenie jednego z najważniejszych średniowiecznych ośrodków monastycznych Europy. Cały zespół klasztorny, wraz z rokokową Biblioteką Opactwa, został uhonorowany wpisem na Listę światowego dziedzictwa w 1983 r.
Zarys dziejów
- 612 — mnich Gallus zakłada erem; po śmierci czczony na miejscu późniejszej świątyni.
- 719 — Otmar organizuje wspólnotę i tworzy opactwo św. Galla.
- 837–839 — powstaje pierwsza krypta św. Gallusa pod późniejszym prezbiterium.
- 1755–1767 — budowa obecnego kościoła z dwiema wieżami; architekt Peter Thumb.
- ok. 1770–1772 — zakończenie prac wykończeniowych i dekoracji wnętrz.
- 1805 — sekularyzacja opactwa; kościół staje się parafialny.
- 1847 — ustanowienie diecezji St. Gallen; świątynia podniesiona do rangi katedry.
- 1962–1967 — generalna restauracja przywracająca historyczny wystrój.
- 1983 — wpis zespołu opactwa na Listę światowego dziedzictwa.
Architektura i wystrój
Kościół jest późnobarokową bazyliką o osiowym układzie z charakterystycznymi rotundami wschodnią i zachodnią, które spajają nawę i chór. Fasada flankowana jest dwiema wysokimi wieżami (ok. 68 m), a wnętrze wyróżnia się jednoprzestrzennym, monumentalnym korpusem. Dekorację tworzą rozbudowane sztukaterie (m.in. warsztat braci Gigl), polichromie Josefa Wannenmachera oraz rzeźby Johanna Christiana Wentzingera; zachował się też cenny historyczny zespół dzwonów z XVII–XVIII w.
Krypty i relikwie
- Krypta św. Gallusa pod głównym ołtarzem; relikwiarz oraz tradycyjny „dzwonek Gallusa”.
- Krypta św. Otmara w części zachodniej; spoczywają tu również biskupi St. Gallen.
Weihwasserbehälter
Weihwasserbehälter w Stiftskirche St. Gallen to dwa miedziane naczynia na wodę święconą, każde z kranikiem, wiszącym lejkiem i misą poniżej, ustawione na drewnianych stojakach. Znajdują się wewnątrz katedry St. Gallus und Otmar, będącej częścią opactwa benedyktyńskiego w St. Gallen. Są wykonane z miedzi, z ozdobnymi detalami, takimi jak uchwyty i karbowane kształty. Powstały w ramach barokowej przebudowy katedry w latach 1755-1767 pod kierunkiem Petera Thumba. Historia tych pojemników jest powiązana z liturgicznym skarbem katedry, dokumentowanym od średniowiecza, choć brak szczegółowych zapisów o ich indywidualnym pochodzeniu. Są elementem wyposażenia wpisanego na listę UNESCO w 1983 roku jako część Stiftsbezirk St. Gallen.
Haus zum Grünen Hof w Sankt Gallen
Dla opactwa: Zobacz na Google Maps. Oficjalna strona: Stiftsbezirk St. Gallen.
Dla starówki: Zobacz na Google Maps.
Dla Textilmuseum: Textilmuseum St. Gallen.
Haus zum Grünen Hof (Dom przy Zielonym Dziedzińcu), jeden z najbardziej charakterystycznych zabytków Starego Miasta (Altstadt) w Sankt Gallen w Szwajcarii. Położony przy Gallusplatz 3 (plac św. Gallusa), bezpośrednio naprzeciwko katedry św. Gallusa i Otylii, jest to przykład klasycznej szwajcarskiej architektury mieszczańskiej z epoki renesansu i baroku. Budynek wyróżnia się białą elewacją z drewnianymi belkami (technika szachulcowa, typowa dla regionu Toggenburg), ozdobnymi arkadami, metalowymi okiennicami i bogatymi dekoracjami roślinnymi – kwiaty i pnącza w oknach dodają mu uroku, co idealnie oddaje nazwę „Zielony Dziedziniec”.
Aepliplatz Brunnen
Aepliplatz Brunnen, znany również jako Kinderbrünneli lub Brunnen am Freieck, to brązowa fontanna przedstawiająca dwa dzieci i psa, ustawiona na nowoczesnym, asymetrycznym basenie kamiennym. Znajduje się na Aepliplatz w Starym Mieście Sankt Gallen, przy skrzyżowaniu ulic Spisergasse i Turmgasse, bezpośrednio przed historycznym domem „Zum Freieck”. Projektantem rzeźby był szwajcarski rzeźbiarz Karl Geiser z Zurychu, który otrzymał zlecenie w 1953 roku, ale zmarł w 1957 roku, pozostawiając wstępne prace. Fontanna została ukończona w 1959 roku przez rzeźbiarza Rolfa Brema z Lucerny, który zrealizował oryginalny motyw Geisera. Historia miejsca sięga XV wieku, a w 1882 roku planowano tu fontannę z niedźwiedziem, która została zastąpiona obecną wersją w 1943 roku ze względu na nieaktualność motywu, z oryginalnym niedźwiedziem przeniesionym do parku w Mörschwil. Aepliplatz otrzymał nazwę w 2013 roku na cześć Arnolda Otto Aepliego (1816-1897), lokalnego polityka, którego dom rodzinny znajdował się w pobliżu, i jest jedną z 110 fontann w mieście.
Wydarzenia i lokalne miejsca
W St. Gallen OLMA to największe targi jesienne w listopadzie – stoiska z jedzeniem i rzemiosłem. St. Gallen Festival w maju to opera i koncerty na dziedzińcu opactwa. Lokalne targi na Marktplatz w soboty – świeże produkty. W lecie festiwale uliczne z muzyką. Sprawdź kalendarz na stronie turystycznej. My nie trafiliśmy na wydarzenie, ale ulice były pełne życia.
Dojazd i parkowanie
Do St. Gallen Szwajcaria najłatwiej samochodem autostradą A1 z Zurychu (1 godzina). Pociągiem z Zurychu co 30 minut, bilety od 20 CHF. Z lotniska Zurych busem lub pociągiem. Parkingi: garaż Migros przy dworcu, 3-5 CHF/godz. Inne to Parkhaus City – 24h za 25 CHF. Unikaj centrum w godzinach szczytu. My zaparkowaliśmy przy dworcu bez problemu.
Dla Parkhaus City: Zobacz na Google Maps.
Praktyczne informacje
Opactwo otwarte pn.-nd. 9-18, biblioteka 10-17 (zamknięta nd.). Bilet do biblioteki 12 CHF (dzieci 6 CHF, weryfikacja 2025). Katedra darmowa. Sezon letni tłoczny, zima spokojniejsza. Udogodnienia: windy w opactwie, toalety. Kup bilety online. Dla rodzin: audioprzewodniki. Sprawdź regulamin na stronie opactwa.
W okolicy (do 20 km) od St. Gallen
Appenzell (18 km) – tradycyjne miasteczko z festiwalami i serem, idealne na dzień. Rorschach nad Jeziorem Bodeńskim (15 km) – promenada i plaża. Toggenburg (20 km) – dolina z trasami pieszymi. Warto na jednodniowy wyjazd, pociągiem 10-15 min.
Dla Appenzell: Zobacz na Google Maps.
FAQ
Jak dojechać do St. Gallen Szwajcaria pociągiem?
Z Zurychu co 30 min, podróż 1 godz., bilet ok. 25 CHF w jedną stronę.
Ile kosztuje wstęp do biblioteki opactwa?
12 CHF dla dorosłych, 6 CHF dla dzieci (2025).
Kiedy jest OLMA w St. Gallen?
Listopad, co roku – sprawdź daty na st.gallen-bodensee.ch.
Czy St. Gallen jest przyjazne dla rodzin?
Tak, place zabaw i łatwe trasy, ale schody w opactwie.
Gdzie zaparkować w centrum?
Garaż Migros lub Parkhaus City, 3-5 CHF/godz.
Co jeść w St. Gallen Szwajcaria?
Fondue, raclette i lokalne sery jak Appenzeller.
Czy opactwo jest otwarte w niedzielę?
Katedra tak, biblioteka nie.
Jak daleko jest Jezioro Bodeńskie?
15 km do Rorschach, pociągiem 10 min.
Galeria
Some information comes from these sources:
This article uses material from the Wikipedia article https://en.wikipedia.org/wiki/St._Gallen, which is released under the Creative Commons Attribution-Share-Alike License 3.0.