Split Chorwacja to miasto, które najlepiej poznaje się pieszo: mury pałacu, wąskie uliczki i nabrzeże Riva tworzą zwarty układ. Poniżej dajemy praktyczny plan z adresami, mapami i cenami, aby od razu wejść w rytm miasta.
Zweryfikowaliśmy godziny i źródła, a tam, gdzie brak oficjalnych linków do map, podajemy ścieżkę wyszukiwania.
Tabela zawartości
Ulice Splitu
Historia
Miasto wyrosło wokół późnorzymskiego Pałacu Dioklecjana (koniec III – początek IV w.), dziś wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO (od 1979 r.). Kompleks był zaplanowany jak warowna rezydencja cesarska na skraju Adriatyku, z geometrycznym układem ulic (cardo i decumanus), czterema bramami – Złotą od północy, Srebrną od wschodu, Żelazną od zachodu i Brązową od południa – oraz monumentalnym perystylem w centrum. W południowej części znajdowały się apartamenty władcy, otwarte niegdyś bezpośrednio na morze; nabrzeże powstało później, dlatego pierwotnie fale uderzały niemal o mury. Pałac łączył cechy luksusowej willi i obozu wojskowego: masywne kurtyny murów z wieżami dawały bezpieczeństwo, a reprezentacyjne wnętrza – prestiż. Do budowy użyto wapienia i marmuru z pobliskich kamieniołomów (m.in. z wyspy Brač), sprowadzono także elementy z innych prowincji, w tym egipskie sfinksy, które do dziś stoją przy perystylu. W dawnej rotundzie mauzoleum cesarza powstała później katedra św. Duje, co najlepiej pokazuje, jak średniowieczne miasto „przejęło” i przekształciło rzymską substancję.
Po upadku pobliskiej Salony w VII w., gdy mieszkańcy szukali schronienia przed najazdami, ufortyfikowane mury pałacu stały się naturalnym azylem. W obrębie dawnych korytarzy i dziedzińców zaczęto wznosić domy, warsztaty i kościoły, a regularny rzymski plan został gęsto nadbudowany. To właśnie wtedy powstał unikatowy „organizm” miejski: średniowieczny Split osadzony w rzymskim szkielecie architektonicznym. Podziemia (tzw. substruacje) zachowały układ pomieszczeń części mieszkalnej pałacu jak w odbiciu lustrzanym – dzięki nim łatwo odtworzyć plan sal tronowych i korytarzy z czasów Dioklecjana. Późniejsze wieki tylko tę warstwową historię pogłębiały: w okresie weneckim dołożono loggie, pałace miejskie i reprezentacyjne fasady, a katedrę zwieńczyła smukła dzwonnica. W czasach habsburskich i w XIX w. ukształtowano Rivę – promenadę, która ostatecznie oddzieliła mury od morza, lecz podkreśliła nadmorski charakter miasta. Dzięki temu trwającemu przez stulecia przekształcaniu bez zrywania ciągłości Split stał się żywą mozaiką epok: rzymskie mury, średniowieczne zaułki, renesansowe i barokowe kamienice oraz nowożytne nabrzeże współtworzą jeden, spójny organizm. To właśnie ta ciągłość miejsca – od pałacu cesarza, przez azyl uchodźców z Salony, po nowożytny port – sprawiła, że dzisiejsze centrum Splitu jest jednocześnie zabytkiem i pełnym życia miastem.
Od Rzymu do Wenecji
Po upadku Salony w VII wieku ludność schroniła się w murach pałacu i na jego przedpolach, tworząc komunalny ośrodek, który zachował rzymski układ komunikacyjny, ale szybko nabrał średniowiecznego charakteru. W kolejnych stuleciach Split pozostawał w orbicie Bizancjum, a następnie królów chorwackich i chorwacko-węgierskich, funkcjonując jako miasto-gmina z własnym samorządem, radą i statutem (spisanym w 1312 roku). Położenie między morzem a niespokojnym zapleczem lądowym wymuszało stałe wzmacnianie obwarowań oraz dyplomatyczną równowagę między wielkimi graczami Adriatyku: Wenecją i Ragusą (Dubrownikiem). Handlowo miasto żyło z kamienia (zwłaszcza z wyspy Brač), soli, oliwy, wina i ryb, a jego kupcy utrzymywali kontakty od włoskich portów po Bałkany.
Od końca XIV i w XV wieku wzrastające zagrożenie osmańskie z głębi lądu stopniowo przesuwało Split ku Wenecji, która była zdolna zapewnić ochronę morską i stabilne szlaki wymiany. W 1420 roku miasto ostatecznie przyjęło zwierzchność Republiki Weneckiej. Rozpoczął się długi okres (do 1797 roku), w którym Split, formalnie zachowując instytucje miejskie, podlegał dożom poprzez lokalnych namiestników. Wenecjanie modernizowali obronę: średniowieczne mury uzupełniono bastionami przystosowanymi do artylerii, porządkowano bramy i przedpola, a nabrzeże – dzisiejsza Riva – zaczęło nabierać reprezentacyjnego kształtu. Uciekinierzy z zaplecza, wypierani przez najazdy, zasilali rzemiosła i handel, dzięki czemu gęstniała zabudowa wewnątrz dawnych rzymskich kurtyn.
Wenecki Split był nie tylko twierdzą, lecz także ważnym ośrodkiem kultury dalmatyńskiej. W mieście działali notariusze, humaniści i artyści związani z kręgiem adriatyckiego renesansu; najsłynniejszy mieszkaniec tego czasu, Marko Marulić (1450–1524), autor „Judyty” i „De institutione bene vivendi”, uważany jest za „ojca literatury chorwackiej”. Wenecja, kontrolując handel i żeglugę, włączyła Split do większej sieci portów, co przyniosło napływ towarów, wzorów architektonicznych i rzemieślników. Miasto pozostawało wysuniętym posterunkiem na styku światów – łacińskiego, słowiańskiego i osmańskiego – a jego codzienność kształtowały zarówno konwoje galer, jak i pogotowie garnizonów.
Kres tej epoki przyniósł rok 1797 i upadek Republiki Weneckiej. Wraz z porozumieniami politycznymi końca XVIII wieku Split przeszedł w nowe układy państwowe, ale układ ulic, bram i placów uformowany od czasów rzymskich, przetworzony w średniowieczu i ufortyfikowany przez Wenecję, pozostał trwałym szkieletem miasta, który widzimy do dziś.
Habsburgowie, Jugosławia, niepodległość
Po epizodzie napoleońskich Prowincji Iliryjskich (1806–1813) Split powrócił pod rządy Habsburgów jako część Dalmacji. XIX wiek przyniósł porządkowanie administracji, modernizację portu i ulic, rozwój szkolnictwa oraz wzmocnienie roli miasta jako regionalnego węzła handlowego. Z czasem rozbudowano nabrzeże i zaplecze magazynowe, a połączenia lądowe – w tym kolejowe – spinały Split z zagłębiami surowcowymi wewnątrz lądu. W mieście ścierały się nurty odrodzenia narodowego z wpływami włoskimi i austriacką biurokracją; lokalne elity uczestniczyły w życiu politycznym Dalmacji, a debaty o języku i szkolnictwie odzwierciedlały szersze procesy nowoczesnej Europy Środkowej.
Rok 1918 przyniósł rozpad monarchii i włączenie Splitu do nowo powstałego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (od 1929 r. – Jugosławia). Miasto, konkurując z Zadarem i Dubrownikiem, umacniało funkcję gospodarczego centrum środkowej Dalmacji: rozwijał się port, rybołówstwo, przetwórstwo i stocznie (Brodosplit stał się jednym z kluczowych zakładów). Lata międzywojenne upłynęły w cieniu sporów granicznych na Adriatyku oraz w zmiennym otoczeniu politycznym, które wpływało na inwestycje i handel.
Okres II wojny światowej przyniósł okupację i zniszczenia: najpierw zajęcie przez Włochy (1941–1943), następnie przez Niemcy (1943–1944). Działał ruch oporu, a port i infrastruktura ucierpiały w wyniku działań wojennych. Po wyzwoleniu Split znalazł się w granicach Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Lata powojenne to szybka industrializacja, rozbudowa dzielnic mieszkaniowych, intensywny rozwój stoczni i żeglugi, a także inwestycje w infrastrukturę sportową i kulturalną. W 1979 roku, z okazji Igrzysk Śródziemnomorskich, miasto zyskało nowoczesny stadion Poljud, a historyczne centrum z Pałacem Dioklecjana wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO – co ugruntowało znaczenie Splitu zarówno jako ośrodka przemysłowego, jak i turystycznego.
Rozpad Jugosławii i wojna o niepodległość Chorwacji (1991–1995) naznaczyły miasto napięciami i incydentami militarnymi, jednak Split – jako zaplecze logistyczne i portowe – pozostał funkcjonalny. Po uzyskaniu niepodległości w 1991 roku rozpoczęto restrukturyzację gospodarki: przemysł ciężki tracił dominację, rosło znaczenie usług, transportu morskiego i turystyki. Rewitalizowano kwartały starego miasta, porządkowano przestrzeń publiczną Rivy, a port pasażerski i terminale promowe umacniały pozycję Splitu jako głównej bramy na dalmatyńskie wyspy.
W XXI wieku miasto balansuje między dziedzictwem a rozwojem: z jednej strony ochrona substancji zabytkowej i badania nad warstwową historią, z drugiej – presja ruchu turystycznego, statków wycieczkowych i mieszkań. Współczesny Split łączy rolę metropolii regionu, węzła promowego i ośrodka akademickiego z codziennością portowego miasta, w którym rzymski szkielet urbanistyczny nadal wyznacza rytm ulic i placów.
Dziedzictwo UNESCO w praktyce
„Dziedzictwo UNESCO w praktyce” oznacza w Splicie żywy organizm miejski, w którym każde stulecie dołożyło własną warstwę. Rdzeniem pozostaje rzymski Pałac Dioklecjana o planie kastrum, z osiami cardo i decumanus oraz czterema bramami: Złotą od północy, Srebrną od wschodu, Żelazną od zachodu i Brązową od południa. W ich obrębie widzimy naturalne następstwo stylów: romańskie kościoły, gotyckie i renesansowe pałace mieszczańskie, barokowe kamienice z loggiami, a pomiędzy nimi wąskie trakty, które wciąż wyznaczają codzienne szlaki mieszkańców. Nie jest to skansen – w parterach działają sklepy i warsztaty, na wyższych kondygnacjach toczy się regularne życie, a archeologiczne „okna” w posadzkach przypominają, że pod stopami mamy substruacje rzymskiej rezydencji.
Perystyl to sceniczny środek ciężkości całego założenia. Kolumnowy dziedziniec łączy ceremonialny charakter z miejską agorą: tu wybrzmiewa muzyka ulicznych wykonawców, tu organizuje się wydarzenia, a turysta i mieszkaniec dzielą tę samą przestrzeń. Charakterystyczne detale – bazaltowe sfinksy sprowadzone z Egiptu, gzymsy i architrawy – uruchamiają wyobraźnię i pozwalają „czytać” program propagandowy pałacu, który podkreślał boski autorytet cesarza.
Katedra św. Duje, ulokowana w dawnej rotundzie mauzoleum, jest podręcznikowym przykładem adaptacji dziedzictwa: rzymski trzon został ochrzczony średniowieczną liturgią, a całość w kolejnych wiekach zyskała bogaty wystrój. Smukła dzwonnica, dziś jeden z najlepszych punktów widokowych, dopełnia wertykalę perystylu, a jej przejrzysta kamienna koronka kontrastuje z masą późnoantycznych murów. Wnętrze świątyni przechowuje zbiory sztuki sakralnej i relikwiarze, ale przede wszystkim pokazuje ciągłość kultu – od cesarskiego mauzoleum po chrześcijańską katedrę.
Podziemia pałacu (substruacje) działają jak matryca: odtwarzają układ pomieszczeń części mieszkalnej w kondygnacji wyższej niemal „w odbiciu”. Dzięki temu zwiedzający może zrekonstruować przebieg korytarzy, sal audiencyjnych i apartamentów cesarskich, nawet jeśli partery zostały w średniowieczu i nowożytności przekształcone przez zabudowę mieszczańską. Stała wilgotność i monumentalne sklepienia dają unikalne wrażenia przestrzenne, a jednocześnie zabezpieczają konstrukcję całego założenia.
Bramy – Złota, Srebrna, Żelazna i Brązowa – nie są jedynie punktami wejścia, lecz czytelną narracją miasta. Złota prowadzi od lądu i dawnych traktów na Salonae; Srebrna wyprowadza ku bazarowi i rzemiosłom; Żelazna spina zachodnie kwartały, a Brązowa, najbliższa morza, przypomina o pierwotnym kontakcie pałacu z wodą. Każda z nich kadruje inny obraz Splitu i ułatwia orientację w labiryncie uliczek.
Wpis UNESCO (1979) usankcjonował tę wielowarstwowość jako wartość samą w sobie: ochrona dotyczy nie tylko pojedynczych obiektów, lecz całego, wciąż funkcjonującego organizmu urbanistycznego. W praktyce oznacza to konserwację substancji kamiennej, dbałość o proporcje pierzei i detali, kontrolę nad ingerencjami we wnętrzach oraz wspieranie badań archeologicznych, które odsłaniają kolejne fragmenty rzymskiego „szkieletu”. Efekt? Historyczne centrum Splitu pozostaje spójne – perystyl, katedra w dawnym mauzoleum, podziemia pałacu i cztery bramy tworzą czytelną oś narracyjną, a jednocześnie żywe tło codzienności.
Lokalne przysmaki i dania
Lokalne sery
Paški sir (z wyspy Pag) bywa obecny w kartach restauracji, podobnie młode owcze sery z Dalmacji – podawane solo lub w sałatkach. (Praktyka regionu)
Wędliny i dania
Dalmatyński pršut (suszonosolona szynka) i dojrzewające wędliny często łączy się z oliwkami i serem jako przystawkę.
Regionalne dania
- Pašticada – długo duszona wołowina w winie, z suszonymi śliwkami, podawana z gnocchi. (Źr.: Frank About Croatia)
- Soparnik – placek z botwiną/boćwiną z zaplecza Dalmacji. (Źr.: Fantazija Split)
- Ryby i owoce morza – świeże, często z żarem grillowym; wina: białe Pošip, czerwone Plavac Mali.
Co warto zobaczyć
1) Pałac Dioklecjana i Perystyl – serce „Split Chorwacja”. Wejście do kompleksu – bez biletów; bilety obowiązują do wybranych części (np. podziemia, katedra, skarbiec).
Mapy: Google Maps
Oficjalnie: strona informacyjna, UNESCO
2) Katedra św. Duje (św. Domniona) + dzwonnica – najstarsza katedra w budynku rzymskiego mauzoleum; wejście płatne, wieża z widokiem.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
Info: Visit Split – katedra
3) Riva – nabrzeże – reprezentacyjny bulwar, kawiarnie, spotkania mieszkańców.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
4) Park- Las Marjan + punkt Telegrin – ścieżki, kościółki, punkty widokowe na miasto i wyspy.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
Info: Visit Marjan – przewodnik
5) Galeria Ivana Meštrovicia – rzeźba w willi artysty nad morzem; warto połączyć ze spacerem po Marjanie.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
Godziny/ceny: oficjalna strona
6) Plaża Bačvice – miejska, piaszczysta (rzadkość w Chorwacji), płytko i rodzinnie.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
7) Targ Pazar (Green Market) – świeże warzywa, owoce, sery, lokalna atmosfera.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
8) Fish Market (Peškarija) – poranny przegląd połowów; najlepszy czas: wczesny ranek.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
Wydarzenia i lokalne miejsca
- Dni Dioklecjana (maj–wrzesień; inscenizacje, parady). Informacje praktyczne i terminy: przewodnik dla odwiedzających oraz kalendarz miasta: Visit Split – wydarzenia.
- Split Summer Festival – spektakle i muzyka w plenerze (terminy latem; sprawdź bieżący program w kalendarzu miasta).
Targowiska
- Pazar (Green Market) – przy wschodniej części pałacu.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
Godziny: od wczesnego rana do popołudnia; w sezonie dłużej (zależnie od dnia).
Kiermasze
Sezonowe stoiska rzemieślnicze na Rivie i w obrębie murów – brak stałych godzin. Szukaj bieżących informacji w kalendarzu: Visit Split – wydarzenia.
Festiwale, wydarzenia
- Dni Dioklecjana – długie lato rekonstrukcji.
- Festiwal wina „Wine Cellar” – edycje w Podziemiach Pałacu (maj; sprawdź aktualny rok w kalendarzu miasta): Visit Split – wydarzenia.
Dojazd i parkowanie
Samochód: historyczne centrum jest częściowo wyłączone z ruchu; najwygodniej parkować przy porcie i dworcu.
- Parking „Željeznička stanica”, Obala kneza Domagoja 12 – blisko starego miasta i promów.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
Info: parkingsplit.com - Serwisy rezerwacyjne garaży w okolicy podają stawki rzędu 2 € / h lub 25 € / doba (weryfikacja: 12 listopada 2025 r.). Źr.: splitcityparking.com
Promy i katamarany: port w Splicie obsługuje linie na Hvar, Brač, Vis i inne wyspy.
Rozkłady/bilety: Jadrolinija – strona główna, Split–Hvar
Lotnisko: Port lotniczy Split (SPU) – transfery autobusowe i prywatne; do centrum ok. 25–35 min (zależnie od ruchu).
Praktyczne informacje
- Katedra św. Duje + dzwonnica – godziny różne w zależności od sezonu; latem zwykle 8:00–20:00, dzwonnica ok. 9:00–19:00 (weryfikacja: 12 listopada 2025 r.).
Info: Visit Split – katedra
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps - Galeria Meštrovicia – wt.–ndz. 9:00–17:00, pon. zamknięte; bilet: 12,00 € dorośli, zniżki dostępne (weryfikacja: 12 listopada 2025 r.).
Info: oficjalna strona
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps - Podziemia Pałacu Dioklecjana – bilety w kasach przy wejściach; godziny zależne od sezonu (sprawdź na miejscu lub w punkcie informacji turystycznej).
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps - Plaże (Bačvice, Firule, Kaštelet) – brak opłat za wejście; płatne leżaki/parasole według cenników plaż (zmienne sezonowo).
W okolicy (do 20 km) od Splitu
- Twierdza Klis (ok. 10 km; panorama i historia, znana z „Gry o tron”).
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
Informacje: praktyczny opis dojazdu - Solin – ruiny Salony (ok. 6 km; rzymskie miasto, amfiteatr, nekropole).
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps - Kaštela (np. Kaštel Lukšić) – pasmo miasteczek między Splitem a lotniskiem; spacery nadmorskie.
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
FAQ
1. Ile czasu potrzeba na Split Chorwacja?
Minimum 1 pełny dzień na centrum (pałac, katedra, Riva) i 0,5 dnia na Marjan. Z wycieczką do Klisu – 2 dni.
2. Czy Pałac Dioklecjana jest płatny?
Wejście na teren – nie; bilety obowiązują do wybranych obiektów (np. podziemia, katedra, skarbiec, dzwonnica).
3. Gdzie najlepiej zaparkować blisko starego miasta?
Strefa przy porcie i dworcu: Obala kneza Domagoja 12; stawki orientacyjne 2 € / h, 25 € / doba (weryfikacja: 12 listopada 2025 r.).
Mapy: sprawdź manualnie adres na Google Maps
4. Jakie dania spróbować?
Pašticada z gnocchi, soparnik, grillowane ryby/owoce morza; do tego Pošip lub Plavac Mali.
5. Czy warto wchodzić na dzwonnicę katedry?
Tak – to najkrótsza droga do panoramy portu i perystylu; licz się z wąskimi schodami.
6. Jak dostać się na wyspy ze Splitu?
Z portu pływają promy/katamarany Jadrolinija – rozkłady i bilety: Jadrolinija.
7. Kiedy odbywają się Dni Dioklecjana?
Zwykle od maja do września; sprawdź aktualne daty w kalendarzu miasta: Visit Split – wydarzenia.
8. Kiedy jest mniejszy tłok?
Poza szczytem lata (maj–czerwiec oraz wrzesień), rano i późnym popołudniem; w południe najwięcej grup.
